Is biologisch wel duurzaam?

De biologische landbouw wordt soms bestempeld als wel, en dan weer als niet duurzaam. Beide kanten hebben argumenten om hun standpunt te onderbouwen. Reden genoeg om hier eens dieper in te duiken. Wat is duurzaamheid eigenlijk? En hoe komt het dat de meningen zo verdeeld zijn? – door Jorita van Valkenhoef, februari 2013

Volgens de Verenigde Naties is duurzame ontwikkeling een ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van de toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. Een andere definitie, die voortvloeit uit die van de VN, stelt dat een duurzame ontwikkeling de natuurlijke hulpbronnen en grondstoffen niet uitput. Er bestaan nog veel meer definities van duurzaamheid, en daar ligt wellicht het eerste probleem in de discussie. Maar zelfs wanneer we het eens zijn over de definitie van duurzaamheid, kan er nog onenigheid zijn over de duurzaamheid van een bepaalde productiemethode.

Alle aspecten meewegen

De oorzaak hiervan is waarschijnlijk het feit dat duurzaamheid een waardegedreven concept is. Welke behoeften van de toekomstige generaties zijn belangrijk? Als we het daar niet over eens zijn, zullen we ook verschillend denken over wat duurzaam is en wat niet. Er zijn vele aspecten die we moeten meewegen, bijvoorbeeld ecologische aspecten zoals biodiversiteit en grondwaterkwaliteit. Daarnaast kun je ook sociale aspecten zoals werkgelegenheid, gelijkheid en soevereiniteit meenemen in je beoordeling. Zelfs economische aspecten kunnen een rol spelen, zoals eerlijke prijzen voor producenten en eerlijke lonen voor werknemers.

Niet gek dus dat mensen elkaar regelmatig niet verstaan in discussies over duurzaamheid. Ook als het gaat over de duurzaamheid van biologische landbouw is dit vaak het geval. Maar komt dat alleen door de verwarring over de betekenis van het begrip duurzaamheid en al haar aspecten? Of is er meer aan de hand?

Gunstig effect

De basisprincipes van de biologische landbouw zijn gezondheid, ecologie, eerlijkheid en zorg. Deze principes vormen het kader voor de sector en ze zijn een goede basis voor duurzame ontwikkeling. Het principe van zorg stelt bijvoorbeeld dat biologische landbouw voorzichtig en verantwoordelijk bedreven moet worden, om de gezondheid en het welzijn van huidige en toekomstige generaties en het milieu te beschermen. Uit onderzoek blijkt dat biologische landbouw in vergelijking met reguliere landbouw een gunstig effect heeft op de biodiversiteit, het landschap, de bodem en vaak ook op het grondwater. De opbrengst van biologische landbouw valt doorgaans lager uit dan die van de reguliere landbouw, maar de energie wordt over het algemeen veel efficiënter benut. Het energieverbruik per kilo product is dus lager. Het enige punt waarop de biologische landbouw vaak slechter scoort, is de aanwezigheid van ziektekiemen.

Kringlopen

Voor de certificering als biologisch bedrijf moet een boer aan bepaalde voorwaarden voldoen. Het gebruik van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen is bijvoorbeeld niet toegestaan. Veelal worden die gemaakt met niet-hernieuwbare grondstoffen. Maar helaas leidt de lijst van voorwaarden niet op alle punten tot een duurzame bedrijfsvoering. Zo is het toegestaan om biologisch veevoeder te importeren van over de hele wereld. Een ‘duurzame boer’ probeert zijn kringlopen zo goed mogelijk te sluiten door bijvoorbeeld de mest van zijn vee te gebruiken bij het verbouwen van veevoedergewassen. Maar er zijn dus ook biologische boeren die al het voer importeren en/of onzorgvuldig omgaan met de mest. Beide boeren zijn ‘biologisch’, maar in de discussie over duurzaamheid staan ze ver uit elkaar. Hier ontbreken dus de juiste voorwaarden, waardoor de biologische bedrijfsvoering niet per definitie duurzaam is. Sommige voorwaarden die aan een biologisch bedrijf gesteld worden, zijn zelfs strijdig met een duurzame ontwikkeling. Zo is er een minimum oppervlak per dier vereist; dat zorgt voor een lagere productiecapaciteit per vierkante meter. Ook kan de minder geconcentreerde voeding leiden tot de uitstoot van meer broeikasgassen. Maar ook daarin verschillen de bedrijven onderling; alles staat of valt met het management.

Grote verschillen

De vraag ‘Is biologisch ook duurzaam?’ is dus niet met een simpel ja of nee te beantwoorden. Ondanks de vele regels en voorwaarden bestaan er in de praktijk grote verschillen tussen biologische bedrijven. Aan onderzoek naar het gemiddelde over de hele sector hebben we dus niet zo veel. Het is wellicht tijd om te stoppen met de discussie of biologisch wel duurzaam is, en te gaan zoeken naar wat duurzaam biologisch is. Dat betekent dat de biologische boontjes uit Kenia in de supermarkt de test niet zullen doorstaan. Duurzaam is de keuze voor biologische producten uit eigen regio van producenten die streven naar duurzame productiemethoden. Dat zijn producenten die de kringlopen zoveel mogelijk sluiten en zorg dragen voor de natuur die het bedrijf omringt. Het afnemen van regionale producenten betekent ook investeren in onze eigen groene omgeving en in werkgelegenheid in de regio. En als we er dan ook nog een eerlijke prijs voor neertellen, wordt biologisch pas echt duurzaam.

Geef een reactie