Een samenleving waarin de mensen centraal staan. Voedselkollektief Amersfoort is een collectief. Daar is bewust voor gekozen door de initiatiefnemers. Waarom eigenlijk? En wat heeft die keuze voor consequenties voor wat we doen en hoe we dat doen? – door Jet Holleman, juni 2013
Abel was er vanaf het begin bij. Hij legt uit: ‘We wilden niet dat een paar mensen alles gingen regelen en dat de rest alleen als consument meedeed. In een collectief komt het denken van onderop en neemt een brede groep van de leden besluiten op basis van consensus. Een collectief is een experiment, en we experimenteren steeds verder. Zo is het een oefenplek om anders te denken en je los te maken van de gangbare structuren, waarin altijd sprake is van hiërarchie.’
Wat is er mis met hiërarchie? De hele maatschappij zit vol hiërarchie.
‘Een hiërarchische structuur werkt wel efficiënt, maar die kan leiden tot het toedekken van fouten. En mensen die niet zo vlot meekomen kunnen tot sloofjes worden gemaakt. Een hiërarchie brengt het risico van ontmenselijking met zich mee, zodra de structuur zelf of het beoogde resultaat belangrijker wordt dan de mens. Resultaten op menselijk niveau – zoals kennis, inzicht en bewustwording – tellen in een hiërarchie niet mee. En dat zijn nou juist wel doelen van ons collectief. Een collectief doet een beroep op ieders vaardigheden en talenten. Het is een samenwerkingsvorm die leidt naar een andere samenleving, waarin de mensen centraal staan. Een collectief is in principe harmonisch, holistisch en gebaseerd op contact. Daarin staat onze vorm van samenwerking ook dichter bij de biologische landbouw. Het is een bewuste keus, maar eenvoudig is het niet; als je het je gemakkelijk wilt maken, moet je geen collectief beginnen!’
Zijn je verwachtingen uitgekomen?
‘Dat is moeilijk te zeggen. Ik vind het wel ongelooflijk dat het ondanks de missers altijd weer goed is gekomen. Ik denk dat nu het verschil tussen organisatoren en uitvoerders te groot is. Er zouden meer mensen betrokken moeten zijn bij de organisatorische kant van het werk. Het is heel menselijk om in alle rust je eigen klusje te doen en het daarbij te willen laten. Maar samen nadenken over de kwaliteit van je team is heel belangrijk, en dat vergt een grotere investering. Er zijn zo veel facetten waar aandacht voor nodig is, dat is te veel voor één coördinator. In een coördinerend groepje kun je elkaar voeden met ideeën.
Iedereen heeft behoefte aan duidelijkheid en rust, maar dat patroon willen we juist doorbreken: in een collectief moet je steeds vernieuwen, experimenteren en creatief zijn. Dat vergt veel.’
Nu is er een stichting opgericht.
‘Ja, we hadden een rechtsvorm nodig om een eigen bankrekening te kunnen openen. Het collectief had een rekening die onder de Expeditie viel, maar dat was een tijdelijke oplossing. We hebben in de ALV gediscussieerd over de keus tussen een vereniging of een stichting. In eerste instantie lijkt een vereniging democratischer, maar een collectief is nóg democratischer, omdat we werken op basis van consensus. Een vereniging zou in dat opzicht een achteruitgang zijn. Nu blijft het collectief in stand en doet de stichting niets zonder de instemming van het collectief. Het stichtingsbestuur mag alleen die bankrekening beheren. Het heeft geen macht en werkt alleen in opdracht van de ALV.’
Hoe zie je de toekomst van Voedselkollektief Amersfoort?
‘Als de groei zo doorgaat, groeien we toe naar een vorm met meer verdeelpunten. Verder lijkt het me heel mooi als we een kraam op de vrijdagsmarkt zouden kunnen bemannen. Dat zou dan een afhaalpunt zijn voor leden van het collectief, gecombineerd met vrije verkoop. Dat zou een nieuwe dimensie aan het collectief geven, omdat er dan ook aan niet-leden zou worden verkocht. Ik zou het mooi vinden als in die kraam telkens een van onze leveranciers aanwezig zou zijn. Maar dat is toekomstmuziek; je hebt er een flink vast team voor nodig. Het lijkt me pas op langere termijn haalbaar.’
Wat is een collectief voor jou? Als je daar iets over wilt vertellen, laat ’t ons weten op voedselkollektiefamersfoort@gmail.com.