De winter duurt voort en het groenteaanbod wordt steeds kariger. De enige groente die zich niets van de seizoenen lijkt aan te trekken, is de ui. Het hele jaar door geeft de ui smaak aan tal van gerechten. Een keuken zonder ui is ondenkbaar – Door Daphne Balvers
De ui, Allium cepa, behoort, samen met onder meer knoflook, bieslook, prei en sjalot, tot het Allium-geslacht. Inclusief de niet-gecultiveerde varianten omvat dat circa 325 soorten. Uit archeologisch onderzoek en historische bronnen blijkt dat de mens al zo’n zevenduizend jaar uien teelt en eet. Ze komen oorspronkelijk uit het Midden-Oosten: Iran, Afghanistan en Pakistan. Omdat uien gemakkelijk te telen en bewaren zijn, verspreidde hun gebruik zich snel. In Egypte zijn afbeeldingen van uien gevonden op tempelmuren en in graftomben uit zowel het Oude als het Nieuwe Rijk. Via Kreta kwamen de uien omstreeks 1000 v.Chr. naar Griekenland. En ook in het Romeinse Rijk was de groente populair. De Romeinen verspreidden de prei en de ui zoals wij die nu kennen verder. In de Middeleeuwen was de ui gemeengoed in heel Europa. En sindsdien is hij als smaakmaker niet meer weg te denken.
Quercetine
Dat uien niet alleen lekker, maar ook heel gezond zijn, had men al gauw door. De Egyptische farao’s kregen uien mee in hun graftombe als medicijn tijdens hun reis naar het hiernamaals. De oude Grieken ontdekten nog een heel andere eigenschap: zij beschouwden de ui als afrodisiacum. In India en China wordt de (rauwe) ui al van oudsher gebruikt als geneeskrachtige plant, onder andere ter genezing van astma, bronchitis en allerlei bacteriële infecties. Wij eten de ui vooral vanwege zijn smaak en zijn ruime toepasbaarheid. Maar in ieder gerecht waarin een uitje is verwerkt, zit een beetje geneeskracht. Vooral het hoge gehalte aan quercetine maakt de ui bijzonder gezond. Quercetine is een antioxidant die het hart en de bloedvaten verzorgt: het werkt bloeddruk- en cholesterolverlagend, vermindert het risico op bloedklontering en gaat oxidatie van vetzuren in het lichaam tegen. Bovendien bevordert het de werking van vitamine C, dat, naast vitamine B6, kalium en magnesium, volop in de ui aanwezig is. Uien hebben een ontstekingsremmende en bloedzuiverende werking en bevorderen de spijsvertering. Let wel: rauw is de ui het gezondst. Hoe langer je hem bakt, hoe meer van zijn geneeskracht verloren gaat.
Teelt
Zoals gezegd is de ui makkelijk te telen. Hij groeit op vrijwel alle goed afwaterende grondsoorten en heeft een vrij lage voedingsstoffenbehoefte. In de gewasrotatie doet hij het prima na soorten met een hoge voedingsstoffenbehoefte, zoals kool of vruchtgroenten. Met een vruchtwisseling van zes jaar kunnen de meeste ziektes voorkomen worden. Wortel, rode biet, bonenkruid, peterselie en kropsla zijn ideale buren voor de ui. De ui is in feite een tweejarige plant: in het eerste jaar wordt de eetbare bol gevormd – die bestaat uit een aantal verdikte bladeren waarin reservevoedsel zit opgeslagen, de buitenste schil beschermt deze voedingsvoorraad. In het tweede jaar verschijnt de bloemstengel. Uien bloeien prachtig. De meeste soorten hebben witte of lila bloemen. Maar er zijn ook roze, blauwe en paarse sieruien.
Exportproduct
Met een areaal van circa 20.000 hectare is de ui het belangrijkste groentegewas van de volle grond in Nederland. Ook in andere landen wordt de Nederlandse ui geconsumeerd. Jaarlijks exporteren Nederlandse boeren een miljard kilo uien naar 120 landen. Daarmee staat de ui nummer één op de lijst van meest geëxporteerde groenten.
Tip tegen tranen
Tot slot nog een tip ter voorkoming van tranende ogen bij het uien snijden. Ik heb het trucje geleerd van een Argentijnse vriend. Het werkt echt geweldig! Neem voordat je begint te snijden een flinke slok water in je mond, maar slik die niet door. Houd het water gedurende het snijden in je mond en je hebt nergens last van.
Geraadpleegde bronnen:
- Tuinschatten, alle seizoenen in je moestuin – Renate Hudak, Harald Harazim
- Groenten – Christine Ingram
- De Bosatlas van het voedsel
- Gezondheid.be
- Groentenenfruit.nl/veggipedia
- Uienteelt.nl
- Van-dingen-over-planten.nl